TUV – opis ogólny
Nasza Klinika rekomenduje zbadanie każdego konia przed zakupem. Takie badanie wykonujemy wg standardów określonych przez Royal College of Veterinary Surgeons, dające profesjonalną ocenę konia przeznaczonego do określonego celu i zakończone wydaniem certyfikatu. Wykonujemy badanie koni, które przeznaczone są do użytku w Polsce, ale także na życzenie klientów z zagranicy np. USA.
Badanie przed zakupem określa stan zdrowia konia w dniu badania. Daje gwarancję niedługoterminową na zdrowie zwierzęcia w przyszłości. Mimo to, jeśli w trakcie badania występują nieprawidłowości, to wyrażamy swoją opinię na temat ryzyka wystąpienia problemu w przyszłości, w zależności od sposobu użytkowania konia.
Każdy zakup konia niesie za sobą pewne ryzyko, ponieważ niemożliwe jest wykluczenie wszystkich nieprawidłowości.
Istnieje możliwość zbadania konia przed zakupem zarówno w naszej Klinice, jak i w miejscu przebywania konia.
TUV – zasady badania
Celem TUV jest przeprowadzenie dokładnego badania klinicznego na życzenie Kupującego, po to by oszacować czynniki zdrowotne, które mogą mieć wpływ na użytkowanie konia w przyszłości. Zakres każdego badania jest dopasowany do oczekiwań i potrzeb Kupującego.
Przed przystąpieniem do takiego badania określa się strony zainteresowane ( Kupującego i Sprzedającego) oraz identyfikuje zwierzę. Główną zasadą, którą wyznajemy przy tego rodzaju czynności jest wykluczenie konfliktu interesów. Jeżeli badany koń jest obsługiwany przez naszą Klinikę to zawsze o tym informujemy Kupującego i ustalamy warunki takiego badania.
Badanie:
Etap 1: Badanie wstępne.
Jest to dokładne badanie zewnętrzne konia w spoczynku, polegające na oglądaniu, omacywaniu i manipulowaniu aby wykryć przebyte urazy, choroby czy inne nieprawidłowości. Zawiera ono powierzchowne badanie jamy ustnej, dokładne badanie oczu w ciemnym pomieszczeniu oraz osłuchiwanie układu oddechowego i serca. Badanie oczu wykonywane jest tutaj bez rozszerzenia źrenic.
w stępie, kłusie i galopie.
Po rozgrzaniu konia wykonuje się dodatkowe próby zginania na 4 kończyny.
Etap 4: Okres spokoju.
Po odpoczynku ponownie wykonuje się badanie układu oddechowego i krążenia.
Etap 5: Ponowny kłus.
Zwierzę jest ponownie kłusowane, zwraca się uwagę na ruch konia.
TUV – podstawowe wymagania dotyczące badania
Koń musi być wyczyszczony przed badaniem oraz mieć aktualny paszport.
Muszą być zapewnione warunki do lonżowania konia oraz pomieszczenie w którym można przeprowadzić badanie radiologiczne.
TUV – badanie 5-stopniowe
Jak wyżej
TUV – badanie 2-stopniowe
Na życzenie Kupującego badanie można ograniczyć do 2 pierwszych etapów badania.
Jednocześnie Kupujący zostanie poproszony o podpisanie zgody na skrócone badanie, które nie daje całościowej informacji klinicznej o koniu.
TUV – badania dodatkowe
Badanie dodatkowe są stałym elementem badania konia przed zakupem. Należą do nich RTG, USG, endoskopia, badanie w kierunku ciąży czy też ocena przydatności do rozrodu.
Na życzenie może być wykonane badanie krwi, zarówno ogólne jak i dotyczące obecności środków dopingujących.
TUV – gwarancje
Na życzenie Kupującego, Sprzedający powinien udzielić informacji na temat konia dotyczących jego wad, alergii, zachowania, dotychczasowej aktywności, historii leczenia oraz ostatnio podawanych leków. Są to czynniki, o których badający lekarz nie musi mieć pojęcia.
Powszechne stosowanie leków przeciwpasożytniczych u koni w ostatnich latach doprowadziło do ograniczenia zakażeń różnymi typami pasożytów, ale także do wzrostu oporności na niektóre substancje czynne, zawarte w tych preparatach. Oznacza to, iż istnieje ryzyko braku efektywności leków w eliminowaniu zarobaczeń u koni. Czynnikiem potęgującym to ryzyko jest stosowanie ww leków w nieprawidłowych odstępach czasu bądź stosowanie ich tylko u części populacji zwierząt w stajni. Problemy te można w łatwy sposób ograniczyć, stosując regularne, monitoringowe ilościowe badanie jaj w kale. Zapewnia ono możliwość stosowania właściwych leków przeciwrobaczych w odpowiednim czasie.
Ilościowe badanie jaj w kale jest procedurą wymagającą niewielkiej ilości świeżego kału ok. 10g (mniej niż kulka). Najlepiej jeśli jest dostarczona bezpośrednio do Kliniki. Może być także dostarczona kurierem, należy jednak pamiętać aby umieszczona była w szczelnym, foliowym opakowaniu z dokładnym opisem konia i jego właściciela. O planowanym wysłaniu takich prób, prosimy zawsze informować telefonicznie naszą recepcję ( 799 316 030 ).
O wynikach badania mikroskopowego informujemy naszych klientów w ciągu 48h. Daje to możliwość Państwa lekarzowi na wybór odpowiednego preparatu i zastosowania go w optymalnym terminie. Daje to także możliwość dla Państwa do zadawania wszelkich pytań, na które odpowiedzi udzieli personel naszej Kliniki. Wykonanie takiego badania w okresie 10-14 dni po odrobaczeniu koni, daje informację czy zastosowane preparaty były wystarczająco efektywne.
Jak mogę znaleźć odpowiednią osobę do fizjoterapii do leczenia mojego konia?
Nie możemy dać konkretnych rekomendacji z uwagi na szeroki zakres usług fizjoterapeutycznych. Na dzień dzisiejszy Klinika oferuje następujący zakres zabiegów: terapia ESWT (shock wave), ultradźwięki terapeutyczne, laseroterapia.
Jednocześnie współpracujemy z dyplomowanym fizjoterapeutą, panią Agatą Siczek.
Procedura
Gastroskopia wykonywana jest w sedacji oraz czasami z użyciem dutki. Gastroskop jest endoskopem giętkim o długości 3m. Wprowadza się go przez jedno z nozdrzy, następnie koń połyka gastroskop, który przesuwany jest w kierunku żołądka. Kiedy znajdzie się w żołądku, wypełnia go powietrzem aby umożliwić dokładne zbadanie każdej strefy żołądka.
Badanie to jest zazwyczaj dobrze tolerowane przez konia i trwa ok. 20 minut. Koń jest gotowy do transportu, kiedy sedacja przestaje działać ( zazwyczaj ok 30 minut po badaniu ).
WAŻNE WSKAZÓWKI:
KOŃ MUSI BYĆ CAŁKOWICIE PRZEGŁODZONY PRZYNAJMNIEJ 14 H PRZED BADANIEM
WODA DO PICIA MUSI BYĆ ODSTAWIONA NA 2H PRZED BADANIEM
Czy są jakieś efekty oboczne ?
Nie ma konkretnych działań ubocznych gastroskopii, czasami zdarzają się lekkie objawy kolkowe wynikające z rozszerzenia żołądka przez powietrze ( ustępują zazwyczaj po usunięciu powietrza na zakończenie badania ).
Rzadko zdarza się lekkie krwawienie z nosa, które szybko ustępuje.
Najistotniejszym pytaniem jest czy przeprowadzić zabieg na stojącym koniu z użyciem sedacji i anestetyków miejscowych , tak że koń jest świadomy, ale uspokojony i nie czuje bólu, czy kastrację w pełnym znieczuleniu, gdzie koń jest pozbawiony całkowicie świadomości.
Inne czynniki które należy rozważyć :
WIEK: Źrebaki są zbyt drobne by przeprowadzić kastrację na stojąco, dlatego zaleca się jej wykonanie na stole operacyjnym. W przypadku dojrzałych ogierów zabieg na stojąco niesie ze sobą większe ryzyko krwawienia i komplikacji.
ROZMIAR: Małe kucyki ciężko wykastrować na stojąco ze względu na kiepski komfort pracy związany ze wzrostem konia.
DOJRZAŁOŚĆ: Dla procedur na stojąco jądra muszą zstąpić wystarczająco, tak żeby były dostępne dla lekarza. Także w przypadku wnętrostwa (jedno jądro zstąpiło do jamy moszny, drugie znajduje się w kanale pachwinowym lub jamie brzusznej) zabieg należy przeprowadzić na leżąco, aby zapobiec wytrzewieniu.
TEMPERAMENT: kastracja na stojąco niebezpieczna w przypadku trudnych koni, ponieważ zwierzę pomimo głębokiej sedacji może kopnąć, co utrudnia i wydłuża wykonanie czynności.
POSKROMIENIE: Koń powinien być przyzwyczajony do codziennej pielęgnacji, bez względu na sposób kastracji. Nie ma nic gorszego nic koń, który nigdy wcześniej nie miał ubranego kantara lub nie był przywiązywany. A każdy dotyk człowieka wywołuje w nim panikę. Zwierzę takie stwarza niebezpieczeństwo dla siebie samego jak i dla osób wkoło.
RASA: Niektóre rasy, jak Shire lub konie gorącokrwiste mają zwiększone ryzyko wytrzewienia- czyli pooperacyjnego wypadnięcia zawartości jamy brzusznej. Takie konie wymagają położenia w warunkach szpitalnych.
Wybór metody powinien opierać się na analizie ryzyka indywidualnie dla każdego konia
FINANSE: Wybór metody zależy także od kosztów, bowiem koszt zabiegu w warunkach sterylnych jest wyższy niż w warunkach terenowych, zwłaszcza gdy pojawiają się komplikacje pooperacyjne lub związane ze znieczuleniem.
KIEDY KASTROWAĆ?
Kastrację można przeprowadzić w każdym wieku. Tradycyjnie wykonuje się ją u roczniaków w okresie wiosennym, ale w rzeczywistości może być wykonana wcześniej, u źrebiąt, lub w późniejszym życiu. Wśród ludzi krąży opinia, że kastracje powinno się odwlec tak późno jak to możliwe, żeby pozwolić koniowi „dojrzeć”. Jednakże nie ma żadnych dowodów, że kastrowane później konie rozwijają się lepiej niż wykastrowane jako źrebię. W niektórych państwach istnieje przekonanie, że ogiery nieprzeznaczone do rozrodu powinny być kastrowane jeszcze w okresie kiedy ssą matkę. Są dowody potwierdzające, że takie źrebięta szybciej i lepiej się wybudzają ze znieczulenia , a komplikacje pooperacyjne są znacznie mniejsze niż w przypadku starszych koni.
Kastracje można wykonać o każdej porze roku, jednak idealnie, żeby miało to miejsce wiosną lub jesienią, żeby uniknąć much i upałów latem i błota zimą, bowiem zwiększają one ryzyko komplikacji.
Zanim przeprowadzimy kastrację musimy się upewnić, czy oba jądra są w worku mosznowym. Jeśli tylko jedno jądro jest wyczuwalne, właściciel staje przed dwiema opcjami: Albo pozostawia źrebakowi więcej czasu w nadziei, że drugie jądro zstąpi ( oba jądra powinny zstąpić do roku czasu! ) lub decyduje się na kastrację wnętra w szpitalu. Jądro może pozostać w kanale pachwinowym lub jamie brzusznej co wymaga otwarcia brzucha (laparotomia) w celu jego usunięcia. Ważne jest, żeby być pewnym w przypadku kastracji na stojącym koniu, że oprócz jąder w jamie moszny nie ma pętli jelit (przepuklina), co wymaga jak najszybszej interwencji chirurgicznej w pełnym znieczuleniu.
GDZIE KASTROWAĆ?
Korzyścią dla właściciela w przypadku kastracji „w domu” jest brak konieczności organizowania transportu konia do kliniki. Jednakże potrzebny jest ktoś doświadczony do pomocy, dla kogo widok krwi nie stanowi problemu.
Jeśli ogier ma być poddany znieczuleniu ogólnemu powinien być przegłodzony przez noc, jednakże ze stałym dostępem do wody. W przypadku gdy źrebię wciąż ssie matkę nie należy uniemożliwiać mu dostępu do mleka matki! Jeśli kastracja odbywa się poza szpitalem najlepszym podłożem do położenia zwierzęcia jest padok porośnięty niską trawą. Stajnie są zwykle zbyt ciasne żeby położyć konia bezpiecznie a także zapewnić mu nieurazowe wstawanie.
Konie kastrowane na stojąco- w sedacji i z wykorzystaniem znieczulenia miejscowego mogą być kastrowane w stajni. Ważne jest dobre oświetlenie, równe podłoże, najlepiej gdy koń stoi przy ścianie.
CHIRURGIA
Bez względu na to czy koń jest kastrowany na stojąco czy leżąco, w domu czy w szpitalu procedury chirurgiczne są bardzo podobne. Oba jądra są usuwane poprzez nacięcie skalpelem skóry moszny- jedno nacięcie wzdłuż długiej linii każdego z jąder. Nasieniowód i naczynia krwionośne biegnące w powrózku nasiennym muszą być zmiażdżone przed odcięciem jąder.
Istnieją dwie różne metody kastracji w znieczuleniu ogólnym. Otwarta: gdzie skóra moszny i osłonka pochwowa zawierająca jądra są nacinane i pozostawiane otwarte dla lepszego drenażu. Oraz zamknięta, gdzie warstwy tkanek są zaszywane po usunięciu jąder. Metoda zamknięta zabiera więcej czasu i wymaga czystego środowiska. Jest to metoda z wyboru w przypadku starszych, dużych ogierów. Metod otwarta jest wykorzystywana w przypadku kastracji na stojąco.
Szczegóły dotyczące opieki pooperacyjnej różnią się w zależności od przypadku. Jednak zawsze skupiają się na utrzymaniu czystości, dokładnej obserwacji i zapewnieniu ruchu.
Młode zwierzęta mogą być wypuszczane na mały padok wkrótce po operacji. Ruch stymuluje drenaż i minimalizuje obrzęk tkanek. Jeśli koń nie rusza się wystarczająco samodzielnie należy zmuszać go do ruchu- opcją jest spacer w ręku lub lonżowanie. Po operacji przez krótki okres czasu koń zwykle otrzymuje antybiotyki i leki przeciwbólowe. Ważne aby koń był zaszczepiony przeciwko tężcowi. Jeśli koń nie był szczepiony powinien otrzymać antytoksynę przeciw tężcową w czasie operacji.
Operowana okolica powinna być kontrolowana w celu szybkiego wykrycia nieprawidłowości w gojeniu i zapobieganiu komplikacjom. Rana pooperacyjna goi się całkowicie w ciągu 2 tygodni.
KOMPLIKACJE I RYZYKO:
Kastracja generalnie uchodzi za rutynowy zabieg, nieskomplikowany i rzadko powikłany. Jednak należy pamiętać że jest zabiegiem chirurgicznym, inwazyjnym i nieprawidłowości mogą mieć miejsce.
Znieczulenie ogólne u zdrowych koni niestety niesie ze sobą element ryzyka. U kucyków i koni starszych znieczulenie ogólne i położenie konia są konieczne. Lekarz weterynarii rozważa każdy przypadek z osobna i decyduje jakie rozwiązanie jest najlepsze.
Krwawienie jest potencjalną komplikacją pooperacyjną. Małe ilości krwi, kapiące kroplami z rany w ciągu pierwszej doby są normą, ale silniejsze krwawienie nie należy do prawidłowości.
Infekcje zdarzają się, gdy koń przebywa w zanieczyszczonym otoczeniu. Powłoki i moszna ulegają dramatycznemu obrzękowi na tyle że koń może wykazywać kulawiznę. Należy zaobserwować, czy zwierzę nie wykazuje cech otępienia, oraz czy nie brakuje mu apetytu. Cechy te mogą wskazywać na gorączkę. Wymaga to konsultacji lekarskiej. Zwykle wystarczające jest podanie antybiotyku, natomiast w niektórych przypadkach konieczne jest ponowne otwarcie rany i umożliwienie drenażu. To zazwyczaj wykonuje się podczas sedacji zwierzęcia.
Ryzyko komplikacji wzrasta jeśli cokolwiek wynicowuje się z rany. Może to być mały kawałek osłonki pochwowej – włóknistego worka w którym leżą jądra. W tej sytuacji zostawia się fragment do wyschnięcia lub wycina. W najgorszym przypadku wystająca tkanka może być jelitem. Należy natychmiast poinformować lekarza o powyższych komplikacjach.
Koń przez niedługi okres czasu po kastracji może być płodny. Dlatego nie należy wypuszczać go z klaczami przez co najmniej 2 miesiące po kastracji.
Jak dużo czasu muszę spędzić w Klinice jeśli przywiozę konia na badanie kulawizny?
W niektórych przypadkach, kulawizna jest łatwa do oceny i szybko ustala się jej przyczynę. W innych, może być konieczne dłuższe i drobiazgowe badanie. Dokładna diagnostyka kulawizny ( zawierająca znieczulenie diagnostyczne nerwów i stawów ) może być czasochłonna i często wymaga ustalenia jej przyczyny ( szczególnie przypadki chroniczne ). Wtedy koń może pozostać w Klinice na kilka dni.
Obecność właściciela przez cały dzień nie jest konieczna.
Kilka wskazówek dla właścicieli, którzy przywożą konia na diagnostykę kulawizny:
Leki przeciwbólowe jak np. fenylbutazon, nie powinny być podawane min na 4 dni przed diagnostyką
Jeśli to możliwe, kucie nie powinno być wykonywane na tydzień przed wizytą, a podkowy nie powinny być ściągnięte.
Nawracająca obturacja dróg oddechowych (recurrent airway obstruction- RAO)- wspólna nazwa dla syndromu oddechowego występującego u koni i kuców. Również znana pod nazwą przewlekła obturacyjna choroba płuc (chronic obstructive pulmonary disease- COPD). Choroba ta przypomina astmę u ludzi i jest częstym powodem przewlekłego kaszlu .
Przyczyną jest wdychanie kurzu i toksyn ze środowiska, głównie kiedy koń spędza większość czasu w stajni. Siano i słoma zawierają zarodniki grzybów i materię organiczną, które wywołują alergiczną odpowiedź spowodowaną zapaleniem i zwężeniem dolnych dróg oddechowych. Wdychane cząsteczki wyzwalające reakcję alergiczną nazywane są alergenami.
Gdy wilgotne jeszcze siano jest balotowane (powyżej 20% wilgotnej zawartości) ulega przegrzaniu co sprzyja rozwojowi pleśni (tj. Aspergillus fumigatus, Faenia rectivirgula, Thermoactinomyces vulgaris). Nawet dobrej jakości siano może zawierać pleśń. Wdychanie ich zarodników powoduje reakcje alergiczną która u niektórych koni jest nadmierna. To zjawisko nazywa się nadwrażliwością. Istnieje ponadto podobna jednostka chorobowa, nazywana letnią chorobą obstrukcyjną płuc związaną z pastwiskiem (Summer Pasture Associated Obstructive Pulmonary Disease- SPAOPD). Wsytępuje u zwierząt, które większą część dnia spędzają poza stajnią, na łące. Objawy są identyczne jak przy RAO i mogą mieć związek z pyłkami roślin. Szacuje się, że niektóre konie mają genetyczną skłonność do RAO.
Układ oddechowy koni jest stale wystawiony na działanie czynników drażniących ze środowiska. Naukowcy odkryli, że może to być przyczyną uwalniania nienormalnych ilości wolnych rodników , które atakują błony komórkowe. Wolne rodniki to cząsteczki lub atomy mające jeden lub więcej niesparowanych elektronów. W ten sposób są niestabilne i próbują przyciągnąć elektrony z innych cząsteczek . Może to rozpocząć ciąg reakcji z rosnąca ilością uwalnianych wolnych rodników. Jeśli produkcja i usuwanie wolnych rodników wymknie się spod kontroli mogą pojawiać się uszkodzenia tkanek prowadzące do zapalenia. Jest to znane pod nazwą „stres oksydacyjny” i może być ważnym czynnikiem w patogenezie RAO. U zdrowych koni produkcja wolnych rodników jest kontrolowana i są one neutralizowane przez obronne mechanizmy antytoksyczne. Prace eksperymentalne pokazują że większość antyoksydantów w płynie pokrywającym płuca to kwas askorbinowy (Wit. C) który u koni cierpiących na RAO często jest na znacznie obniżonym poziomie.
Czynniki predysponujące:
-Powtarzające się narażanie zwierzęcia na zakurzone siano lub słomę, zawierające pleśń, roztocza, pyłki roślin/drzew, endotoksyny i materie nieorganiczną.
-Zanieczyszczona pasza
-Długie godziny spędzone w stajni, lub w przypadku SPAOPD, na pastwisku.
-Brak higieny w stajni
-Nieprawidłowa wentylacja
-Wirusy atakujące układ oddechowy np. grypy, herpes
OBJAWY:
Choroba rozwija się przez pewien okres czasu. Podległe temu schorzeniu konie nie mają gorączki a początkowo ich stan ogólny jest dobry. Zwykle towarzyszy im nietolerancja wysiłkowa.
Pierwsze objawy obejmują:
-Zmniejszoną wydolność wysiłkową
-Zwiększoną ilość oddechów
-Zwiększony wysiłek podczas wydechu; mięśnie brzucha są zaangażowane w usuwanie powietrza z płuc
-Okazjonalny kaszel, zwykle na początku wysiłku
-Mleczny biały wypływ z obu nozdrzy, zauważalny zwłaszcza rano i po treningu
-U koni sportowych przy łagodnej formie RAO nie muszą towarzyszyć jawne objawy. Często jedynym świadczącym o dysfunkcji układu oddechowego jest szybkie męczenie się podczas wysiłku
-W miarę postępu choroby wydech wymaga więcej wysiłku, co objawia się silną pracą mięśni brzucha, co potocznie nazywane jest „robieniem bokami”.
-Mięśnie brzucha stają się nadmiernie rozbudowane, widoczna jest tzw. „rynienka oddechowa”. Ilość oddechów wzrasta
-Nozdrza są rozdęte
-Wypływ z nozdrzy staje się z czasem gęsty i żółtawy
-Kaszel pojawia się także w czasie spoczynku w stajni
-Zwierzę staje się podatne na inne choroby.
-W krótkim okresie czasu pojawiają się coraz większe trudności oddechowe.
Problemy z wydechem są spowodowane obstrukcją i zaburzeniem przepływu powietrza w drogach oddechowych, zwłaszcza dolnych: oskrzelach i oskrzelikach. Jest to spowodowane skurczem spastycznym mięśni gładkich w większych drogach oddechowych a dodatkowo zapaleniem i akumulacją śluzu w małych drogach oddechowych (oskrzelikach). Wszystko to prowadzi do zmniejszenia ich średnicy, przez co oddychanie wymaga więcej wysiłku. Zmiany występują już w ciągu kilku godzin po wprowadzeniu podatnych, wrażliwych koni do zakurzonej stajni.
Jeśli choroba nie jest leczona, z czasem zmiany strukturalne pojawiają się w płucach. Przewlekły stan zapalny prowadzi do zgrubienia błony śluzowej, co związane jest z rozrostem mięśniówki gładkiej. W zaawansowanym stadium pęcherzyki płucne stają się „nabrzmiałe” ponieważ powietrze nie może się z nich w pełni wydostać. W ten sposób dochodzi do rozedmy płuc, czyli strukturalnej ich destrukcji.
Wczesna diagnoza, leczenie i wprowadzenie zmian w otoczeniu konia często zapobiegają potęgowaniu problemu. Diagnoza stawiana jest na podstawie historii i objawów klinicznych. W łagodnej postaci nie słychać patologicznych zmian w płucach. W ciężkich łatwo wysłuchać stetoskopem patologiczne szmery i świszczenia.
W niektórych przypadkach górne drogi oddechowe są oceniane pod kontrolą endoskopu. Łatwo wówczas stwierdzić złogi śluzu w tchawicy. Badanie wydzieliny z dróg oddechowych w laboratorium może ujawnić zwiększoną liczbę neutrofili w porównaniu z wydzieliną zdrowych koni. Metody stosowane w pobraniu próbek z dróg oddechowych to: wypłuczyny z tchawicy (Tracheal Wash- TW) lub popłuczyny oskrzelowo-pęcherzykowe (BronchoAlveolar Lavage- BAL)
Jeśli koń wykazuje objawy nadwrażliwości na kurz w stajni należy podjąć odpowiednie działania. Bowiem wczesne leczenie powoduje że zmiany są odwracalne, jednak koń zwykle pozostaje bardziej wrażliwy na alergeny ze środowiska.
LECZENIE:
-Kontrola środowiska
-Leki rozszerzające oskrzela, ułatwiające oddychanie
-Glikokortykosteroidy w celu zredukowania stanu zapalnego
-Suplementacja antyoksydantami- Witamina C
Kluczem w leczeniu i zapobieganiu jest zapewnienie odpowiedniego otoczenia zwierzęciu poprzez wybór właściwej stajni
Wszystkie konie powinny mieć stały dostęp do świeżego powietrza, z minimalną ekspozycją na kurz czy grzyby.
Jeśli to możliwe w pierwszej kolejności powinno się całkowicie zmienić stajnię na czas co najmniej 2-3 tygodni. Padoki powinny znajdować się z dala od brudu i miejsca składowania siana. Powrót konia nawet na krótki czas do pierwotnej stajni stymuluje rozwój stanu zapalnego i wydłuża powrót do zdrowia.
Najlepszym rozwiązaniem jest 24 godzinny dostęp do pastwiska. Jeśli to możliwe każdy koń powinien mieć własny wybieg. Jeśli takie rozwiązanie nie jest możliwe należy wprowadzić kluczowe zmiany w stajni. Najważniejsza jest prawidłowa wentylacja.
ŚCIÓŁKA:
Słoma nie jest najlepszym wyborem, bowiem często jest silnie zanieczyszczona grzybami. Dobrze sprawdzają się niepylące trociny, podściółka z drewna, tektury lub skrawków papieru.
Ściółka musi być utrzymywana w czystości. Mocz i kał muszą być usuwane każdego dnia, aby unikać rozwoju pleśni. Głęboka ściółka nie jest pożądana, ze względu na możliwe nagromadzenie wysokiego poziom gazów: amoniaku i siarkowodoru. Pleśń porasta podściółkę także wówczas kiedy jest wilgotna i zabrudzona. Wymienione gazy są drażniące dla układu oddechowego, podobnie jak niektóre insektycydy, pestycydy i środki ochrony roślin. Gumowa mata może być pomocna jeśli jest stosowana z małą ilością ściółki. Jednakże, dobry drenaż i utrzymanie są konieczne w przypadku gumowych podkładów żeby zapobiec zanieczyszczeniu mocznikiem.
USUWANIE OBORNIKA:
Bardzo ważne jest żeby wszystkie boksy były sprzątane i zastępowane świeżą ściółką w miarę możliwości często i w regularnych odstępach. Trociny czy papier pomimo że wyglądają czysto i świeżo mogą gromadzić wysoki poziom zarodników grzybów przez wiele miesięcy, zwłaszcza gdy środowisko jest wilgotne. Podczas normalnego usuwania obornika zarodniki grzybów i kurz unoszą się w powietrzu przez wiele godzin. Z tych względów konie podczas czynności stajennych powinny przebywać poza stajnią a sama stajnia wietrzona. Powinny być także usuwane pajęczyny i generalny brud.
GNOJOWNIK
Powinien być usytuowany tak daleko od stajni jak tylko jest to praktycznie możliwe, a także osłonięty i zabezpieczony przed wiatrem.
TRANSPORT
Podczas podróży konie często są narażone na wysoki poziom zanieczyszczeń. Ściółka i siano powinny być po każdym zwierzęciu usuwane, ponieważ pozostawione stają się stęchłe i gniją. Zaleca się gumowe maty i siatki na siano. Ponadto ważna jest prawidłowa wentylacja.
INFEKCJE ODDECHOWE
Konie z RAO powinny unikać kontaktu z innymi cierpiącymi na infekcje wirusowe. Objawy alergii mogą się nasilać w związku z infekcją. Warto także pamiętać, że konie z infekcją układu oddechowego są bardziej podatne na RAO, oba schorzenia często występują w tym samym czasie.
SIANO
Często nawet siano dobrej jakości, świeże zawiera dużą ilość kurzu, pyłu i grzybów. Dobrą alternatywą jest świeża trawa, sianokiszonka, lub próżniowo pakowane czy granulowane trawy.
KUPOWANIE I PRZECHOWYWANIE SIANA
Należy zwrócić uwagę żeby kupione przez nas siano było świeże, o słodkim zapachu, nie gnilnym czy stęchłym, bez widocznych pleśni i nie zawierające kurzu, ziemi, piasku. Siano powinno być magazynowane w osobnym budynku. Ponadto należy odgraniczyć je od podłogi za pomocą drewnianych palet.
MOCZENIE SIANA
Okolica ok. 30 cm wokół nozdrzy konia jest nazywana „strefą oddechową”. Kiedy koń wyciąga siano z siatek, ogromna ilość zarodników grzybów i cząsteczek kurzu ( ponad 63,000 na litr powietrza) unosi się i jest wdychana. Idealnie gdy siano jest moczone przez 30 minut do 1 godziny w czystej wodzie zaraz przed skarmieniem. Ma to na celu redukcję ilości wdychanego pyłu. Siatki powinny być umieszczone blisko okien. Dzięki nim istnieje minimalne ryzyko mieszania się pokarmu ze ściółką. To co nie zostało zjedzone i zalega na ziemi powinno być jak najszybciej usunięte.
TRAWY PAKOWANE PRÓŻNIOWO
Są dobrą alternatywą dla siana. Trawa jest ścinana, suszona, a następnie balotowana i sprężana. Bale są plombowane tak żeby usunąć z nich powietrze i żeby zapoczątkować łagodny proces fermentacji. W tych warunkach wzrost pleśni jest hamowany. Pasza taka jest przechowywana przez okres 18 miesięcy. Ma ona dużo więcej właściwości odżywczych niż siano. Powinna być wprowadzana do diety przez okres 2-3 tygodni, stopniowo. Otwarte bale powinny być zużyte w ciągu 5 dni. Jeśli paczka z zawartością jest przypadkowo uszkodzona należy skarmić ją jak najszybciej. Instrukcja zadawania paszy powinna być udostępniona przez producenta. Siatki na siano z małymi „oczkami” spowalniają dawkę pokarmową paszy, co jest ważne w okresie jej wprowadzania (zmiany diety).
KONCENTRATY I ZIARNO
Granulaty lub melasowane mixy mają przypuszczalnie mniej pyłów i zarodników grzybów niż walcowane ziarno takie jak owies czy jęczmień.
SUPLEMENTACJA ANTYOKSYDANTÓW
Antyoksydanty są czasami określane jako „wymiatacze wolnych rodników” i są zdolne neutralizować wolne rodniki. Niektóre antyoksydanty występują naturalnie w organizmie ale ich działanie może być zmniejszone w obliczu choroby. Konie i kuce z RAO często mają niski poziom ochronny antyoksydantów naturalnych. Dlatego wskazana jest u nich suplementacja, aby polepszyć funkcje płuc i zredukować stan zapalny. Witamina C jest najważniejszym przeciwutleniaczem w wydzielinie dróg oddechowych.
WYSIŁEK
Konie z silną trudnością oddechowa nie powinny pracować. Gdy przebieg choroby jest łagodny zwierzę powinno mieć zapewniony taki wysiłek, który nie wywołuje u niego dyskomfortu, jednakże delikatny ruch jest wskazany bo stymuluje oczyszczanie się dróg oddechowych. Podczas ataku kaszlu należy pozwolić zwierzęciu wyciągnąć głowę i przejść do stępa. Przy prawidłowym postępowaniu postęp leczeniu u koni z łagodnym RAO widoczny jest w ciągu 3-4 tygodni. Postać ostra choroby wymaga ponadto odpowiednich leków, żeby złagodzić dyskomfort i wspomóc powrót do zdrowia.
LEKI:
Najczęściej stosuje się leki rozszerzające oskrzela i glikokortykosteroidy.
BRONCHODILATORY
Wykorzystywane w stanach ostrych. Mają na celu relaksację mięśniówki gładkiej w drogach oddechowych. Są używane krótkoterminowo żeby złagodzić skurcz spastyczny w oskrzelach, rozszerzają je. Nie działają jednakże przeciwzapalnie w stosunku do dolnych dróg oddechowych (oskrzelików).
Klenbuterol: preparat Ventipulmin- łagodzi skurcz oskrzeli i podnosi klirens rzęskowy w drogach oddechowych. Może być podawany dożylnie lub doustnie. Podaje się standardowe dawki i w zależności od efektywności można tą dawkę stopniowo zwiększać do takiej która działa leczniczo. Przy zbyt wysokich dawkach mogą pojawić się objawy uboczne tj. pocenie, drżenia mięśni, wzrost akcji serca. W przypadku długotrwałego stosowania konie mogą stać się oporne na działanie leku. Ich stosowanie ogranicza się więc do stanów ostrych
Salbutamol: preparat Ventolin- do inhalacji. Okres ich działania jest stosunkowo krótki.
Atropina: może być podana jednorazowo na początku leczenia, żeby złagodzić nadmierny dyskomfort. Jeśli skurcz oskrzeli jest najważniejszym czynnikiem sprawczym lek jest efektywny i przynosi ulgę w ciągu 15-20 minut. Jednakże jest przyczyną kolek, więc nie jest stosowany referencyjnie.
KORTYKOSTEROIDY
Najefektywniej redukują stan zapalny w płucach. Mogą być podawane systemowo: dożylnie lub doustnie lub w celu inhalacji. Deksametazon i prednizolon są używane w iniekcji lub doustnie. Podawane w stanach ostrych. Jeśli stan konia jest podostry preferuje się inhalanty, ze względu na mniejsze ryzyko reakcji systemowe, która uwzględnia ochwat, jatrogenną Chorobę Cushinga, lub supresję układu odpornościowego. Immunosupresja wzmaga ryzyko nadkażeń bakteryjnych. Sterydy wziewne są stosowane 2 razy dziennie użyciem specjalnej maski.
Inne:MUKOLITYKI: rozrzedzają śluz w obrębie dróg oddechowych, co ułatwia jego odkrztuszanie. Są przydatne w przypadku obecności gęstej, zalegającej wydzieliny.
ROKOWANIE:
Prawidłowo leczone zmiany w płucach są odwracalne. Jednakże należy pamiętać, że konie, które kiedyś chorowały na RAO są predysponowane do nawrotów objawów, zwłaszcza gdy narażone są na alergeny środowiskowe.
W jakim wieku należy rozpocząć kontrolę zębów?
Pierwsze oględziny powinny być wykonane zaraz po porodzie. Można wtedy wykluczyć zmiany rozwojowe np. zgryz papuzi czy też wry nose. Leczenie tych anomalii należy wdrożyć wcześnie, stąd konieczne jest ich szybkie potwierdzenie.
Młode konie mają bardziej miękkie zęby, co oznacza, że ostre krawędzie tworzą się szybciej i wywołują urazy policzków i języka. U niektórych koni może być konieczne przeprowadzenie pierwszej korekty w wieku 1 roku. W innych przypadkach, zabiegi takie należy rozpoczynać tuż przed pierwszym założeniem wędzidła.
Jak często powinienem „robić zęby” mojemu koniowi?
Profilaktyka stomatologiczna u koni powinna być prowadzona z rozmysłem. Konie do 10 roku życia powinny być sprawdzane co 6-12 miesięcy, w zależności od stwierdzanych problemów.
Konie z istotnymi zmianami powinny być kontrolowane częściej. Zawsze informujemy naszych klientów kiedy będzie konieczna następna wizyta, podczas badania konia.
Myślę, że mój koń ma problem z zębami, gdzie powinienem zadzwonić?
Klinika dla Koni EQUI-VET oferuje pełny zakres usług stomatologicznych u koni.
Rafał Pędziwiatr jest specjalistą w zakresie stomatologii koni, umiejętności i doświadczenie zdobywał podczas warsztatów i szkoleń organizowanych w Europie Zachodniej, głównie zaś w Wielkiej Brytanii.
Od kilku lat prowadzi regularne zajęcia z zakresu dentystyki koni dla lekarzy weterynarii, uczestniczących w Specjalizacji Chorób Koni w Polsce.
RYZYKO ZWIĄZANE ZE ZNIECZULENIEM OGÓLNYM U KONI.
Konie są poddawane znieczuleniu ogólnemu w celu przeprowadzenia rutynowych, planowanych procedur, takich jak kastracja, ale także w przypadkach nagłych takich jak kolka.
Właściciele koni często skupiają się na samej chirurgii, nie zdając sobie sprawy jak ważne podczas operacji jest znieczulenie pacjenta. Bardzo ważna, w przypadku każdego konia, jest ocena ryzyka związanego ze znieczuleniem, co wpływa na ostateczna decyzję o poddaniu zwierzęcia operacji chirurgicznej. Podczas niedawno przeprowadzonych badań oceniano ryzyko śmierci podczas operacji i w ciągu 7 dni po niej. W badaniu wykorzystano 40 tysięcy koni, a współczynnik śmiertelności oceniono na 1,6%. Ciekawe, że po wykluczeniu koni z kolką nadal utrzymywał się w granicach 1%.
Jeden przypadek śmiertelny na 100 poddanych znieczuleniu ogólnemu koni to dużo w porównaniu do ludzi, gdzie na 1000 operowanych śmierci ulega 1 osoba. Wśród zwierząt towarzyszących (psy, koty) średnia wynosi 1 na 700 przypadków. To oznacza, że ryzyko śmierci u koni związane z anestezjologią jest wysokie. Chociaż wynik 1% może nie dziwić w przypadku koni chorych, w złym stanie ogólnym, ale jest niepokojący kiedy pomyślimy o zdrowych koniach, poddanych standardowym procedurom chirurgicznym (kastracja, artroskopia, wycięcie zmian skórnych).
Dlatego, jeśli lekarz określi ryzyko anestezjologiczne na wysokie, należy rozważyć kwestię operacji i wybrać „lepsze zło”. Jeśli w grę wchodzą zabiegi kosmetyczne, a nie ratujące życie, należy zasięgnąć opinii lekarza co do słuszności ich wykonania.
DLACZEGO KONIE TO TRUDNI PACJENCI ANESTEZJOLOGICZNI?
Po pierwsze konia przed operacją należy położyć. W przypadku ludzi to prosta sprawa, bo jesteśmy istotami rozumnymi i współpracujemy z lekarzami. Wiemy w jakim celu i w jaki sposób jesteśmy poddawani procedurom chirurgicznym. Jesteśmy psychicznie przygotowani na pewne działania, nawet jeśli są wynikiem wypadku któremu towarzyszy utrata świadomości.
W przypadku koni, które każdą nieznaną im sytuację traktują jako sygnał do ucieczki, ponadto ważą znacznie więcej niż osoby je obsługujące , położenie jest skomplikowaną kwestią. Zawsze jest wynikiem podania określonych leków. Należy dbać o to, żeby zwierzę nie zraniło się podczas kładzenia jak i w czasie wybudzania po zabiegu. W wielu szpitalach są odpowiednio przygotowane do tego celu boksy, ściany do asekuracji, a także liny, pomagające w utrzymaniu równowagi.
Bardzo ważną przyczyną komplikacji jest masa ciała konia. Zwierzę często przez kilka godzin trwania operacji leży na jednym boku. Ucisk mięśni często powoduje niedokrwienie pewnych obszarów ciała .
Kiedy koń leży na grzbiecie duży żołądek, jelita i inne narządy jamy brzusznej uciskają na płuca, co utrudnia prawidłowy oddech i dostarczenie do płuc prawidłowej ilości tlenu.
Często także dochodzi do zwolnienia pracy serca, a nawet jego zatrzymania, co jest bardzo częstą przyczyną śmierci koni na stole operacyjnym.
CO POWINNIENEŚ ZROBIĆ JEŚLI TWÓJ KOŃ WYMAGA ZNIECZULENIA OGÓLNEGO?
W przypadkach nagłych, nie mamy możliwości niczego przewidzieć, jeśli jednak zabieg jest planowany od jakiegoś czasu, powinieneś:
Powiadomić zakład ubezpieczający zwierzę (jeżeli Twój koń jest ubezpieczony). Zawsze omów szczegóły jakiejkolwiek operacji z ubezpieczycielem, bowiem musi on wyrazić zgodę na pokrycie kosztów zabiegu. Niektóre firmy żądają dodatkowej dopłaty na wypadek wysokiego ryzyka śmierci . W nagłych przypadkach zakład ubezpieczeń musi być poinformowany tak szybko, jak to tylko możliwe.
Przed zabiegiem należy rozkuć konia, w celu zmniejszenia ryzyka samozranienia się zwierzęcia podczas kładzenia i wybudzania.
Konia przed zabiegiem należy przegłodzić. Tą kwestie powinno się omówić z lekarzem. W zależności od rodzaju zabiegu czas odstawienia pokarmu jest różny, od 6 do ponad 12 godzin. Woda musi być cały czas dostępna.
Jeśli zabieg może być przeprowadzony w terenie (kastracja) należy zadbać o odpowiednie miejsce. Powinna być czyste, o prawidłowym podłożu, dobrze oświetlone, chronione przed wiatrem oraz zbyt wysoką lub zbyt niską temperaturą, z dala od hałasu i przypadkowych zainteresowanych.
W przypadku bardziej skomplikowanych zabiegów wymagających większej sterylności, większej ilości sprzętu i asysty specjalistów, a także kontrolowanego znieczulenia ogólnego, wykonywane są one w warunkach szpitalnych.
CO WCHODZI W SKŁAD ZNIECZULENIA OGÓLNEGO?
OKRES PLANOWANIA ZNIECZULENIA: Jest to czas kiedy wybiera się najbardziej odpowiednie dla danego przypadku leki, biorąc pod uwagę ogólny stan zdrowia konia, funkcje układu sercowo-naczyniowego i oddechowego, a także jego temperament. Określa się wskazania i przeciwwskazania. Wylicza się odpowiednią dla masy ciała dawkę leku. Ponadto po odpowiednim przygotowaniu miejsca wkłuwa się i zabezpiecza wenflon w celu bezpiecznego podawania leków. Czasami goli się także okolice której dotyczy zabieg, żeby zaoszczędzić czas, kiedy koń leży na stole.
OKRES PRZED-ANESTETYCZNY: To czas kiedy koń poddany jest premedykacji, czyli przygotowywany do znieczulenia ogólnego. Wykorzystuje się leki, które zmniejszają niepokój, nadmierne pobudzenie, ograniczają reakcję na bodźce z otoczenia i ból. Chronią także serce. W tym czasie można umyć koniowi nogi, wypłukać pysk wodą z resztek pokarmu, zabandażować ogon/nogi, ewentualnie ogolić odpowiednią okolicę ciała. Koń przeprowadzany jest do odpowiednio przygotowanego, bezpiecznego, boksu, wyścielanego miękkimi materacami, z antypoślizgową podłogą.
OKRES INDUKCJI: Po pogłębieniu premedykacji a następnie po kilku minutach od podania odpowiednich leków usypiających, przeciwbólowych i miorelaksacyjnych koń kładzie się. Następnie na nogi zakładane są pęta, które pomagają w wiezieniu konia na stół. Pacjent jest intubowany. Długa, obła ,przezroczysta rura o odpowiedniej giętkości jest wprowadzana przez jamę ustną i krtań do tchawicy. Mankiet otaczający rurę jest nadmuchiwany powietrzem. Za pomocą dźwigu koń wwożony jest na sale operacyjną.
OKRES PODTRZYMANIA: Zwierzę jest odpowiednio układane na stole i przywiązywane. Za pomocą rury intubacyjnej założonej wcześniej, konia podłącza się do aparatury anestezjologicznej, także oddycha on jedynie gazami dostarczanymi przez maszynę, a nie powietrzem z otoczenia. Jest to mieszanina tlenu i anestetyku wziewnego, co zapewnia zwierzęciu sen. Czasami do znieczulenia wziewnego dodaje się anestetyki za pomocą infuzji, w celu polepszenia jego jakości.
OKRES WYBUDZENIA: Gdy operacja dobiega końca koń ponownie ma zakładane pęta i nogami skierowanymi w stronę sufitu jest zawieszany na hakach i wywożony do boksu wyburzeniowego. Tam układany jest na boku. W przypadku koni po długich zabiegach układane są na specjalnym antyodleżynowym materacu, żeby zapobiec obrzękowi i bolesnemu zapaleniu mięśni. Rzadko kiedy koń jest pozostawiany sam. Zazwyczaj do kantara i do ogona przyczepia się liny za pomocą których asekuruje się konia podczas wstawania. Okres wybudzenia jest najbardziej niebezpieczny. Często konie reagują pobudzeniem, przez co dochodzi u nich do zranień, czy złamań. Często ruchy konia są trudne do przewidzenia, przez co niebezpieczne dla samego zwierzęcia ale także obsługi.
Idealne anestetyki redukują ból i stres przed, w trakcie i po operacji. Niektóre zabiegi mogą być przeprowadzone na zwierzęciu stojącym, poddanym głębokiej sedacji i miejscowo znieczulonym, jednak w wielu przypadkach znieczulenie ogólne jest konieczne dla powodzenia zabiegu.
Zniesienie bólu jest kluczowe w przypadku jakichkolwiek procedur, ponieważ wolny od bólu i stresu pacjent szybciej zdrowieje. Podczas każdej operacji pacjent jest stale monitorowany w celu kontroli głębokości i jakości znieczulenia. Pod uwagę bierze się głównie odruchy oka, oraz jakość i ilość oddechów. Często wykorzystuje się respirator dla kontroli jakości znieczulenia. Odpowiedni sprzęt monitoruje pracę serca. Kateter umieszczony dotętniczo umożliwia ocenę ciśnienia krwi. Niskie ciśnienie krwi wymaga natychmiastowego leczenia, jest ono bowiem główną przyczyną komplikacji śród- i pooperacyjnych.